Bạn cùng lớp với Phạm Ngọc Sơn, hồ hết đều được phong NSƯT, NSND cả
Kỷ niệm mặt trận Về công tác một thời gian ở Đoàn Tuồng Liên khu 5, năm 1968, Phạm Ngọc Sơn vào mặt trận, công tác tại Đoàn Tuồng và Dân ca Khu 5.
Tối hôm ấy, cả đoàn 17 người, nấu một nồi cơm ăn với muối, cảm thấy như chưa bao giờ được ăn bữa cơm ngon đến thế. Nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn rất máu nóng với việc đưa nghệ thuật tuồng vào giảng đường.
Đầu năm 1971, do địch rải chất độc, sắn của đơn vị tăng gia chết hết, đói vàng mắt suốt mấy tháng liền. Mỗi lần gặp ông, thấy ông sôi nổi chuyện nghề, có lúc cao hứng còn cười mấy điệu trong 36 điệu cười dường như là một đặc sắc của Phạm Ngọc Sơn, tôi thấy chuyện vân vi danh phận không còn ý nghĩa ở người nghệ sĩ đã chấp nhận về sống ở “tỉnh lẻ” này.
Một cảnh trong vở “tình yêu và khát vọng” do rạp hát Tuồng Đào Tấn (Bình Định) trình diễn. Sáng hôm sau, tìm hiểu, mới biết mũ cối gạo đó là tiêu chuẩn bữa sáng của cả tiểu đoàn. Lần đó, sau khi khen và thưởng kẹo cho diễn viên, Bác yêu cầu các vị khách quốc tế có mặt hôm ấy cùng Bác hát một bài dân ca Tây Ban Nha bằng tiếng Tây Ban Nha, do Bác chỉ huy.
Không ngờ, đó là nấm độc. Ông bảo: “Không phải không buồn, nhưng với nghệ sĩ, cái quan trọng hơn danh hiệu này nọ là để lại gì cho nghệ thuật và cho công chúng. Cũng chính trong những tháng năm ác liệt của trận mạc, đã nảy nở ái tình giữa nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn và nghệ sĩ Phương Cơ - cũng từ Đoàn Tuồng Thanh Hóa vào bổ sung cho Đoàn Tuồng và Dân ca Khu 5.
Không ít vui buồn trong những năm phục vụ ở chiến trường. Ông kể, khi vào đến chiến trận, mới biết Đoàn vừa gặp tổn thất rất nặng nề. Sau khi ra trường, Phạm Ngọc Sơn về công tác ở Đoàn Tuồng Liên khu 5 thuộc hí viện Tuồng Việt Nam. Cao Đình Cựu đang sốt, bị ngộ độc nặng đã ra đi. Nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn. Nhìn các vị khách quốc tế say sưa hát bài dân ca Tây Ban Nha theo động tác chỉ huy của Bác, trong ông và các diễn viên của đoàn trào dâng một cảm xúc khó tả về vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.
Mỗi lần xem xong, Bác đều khen ngợi: “Các cháu trình diễn tiến bộ hơn lần trước” và thưởng kẹo cho diễn viên. Ở tuổi 72, ông vẫn đau đáu nỗi niềm tuồng.
Ông đã cùng Chi hội sàn diễn Hội LHVHNT tỉnh Phú Yên thực hành nhiều đợt chuyện trò, giới thiệu nghệ thuật tuồng cho các trường phổ thông và chuyên nghiệp trong tỉnh. Hiện ông đang viết vở tuồng “Người đàn bà hóa muỗi” và chuyển thể vở kịch nói “Lý Thường Kiệt” của tác giả Phạm Hải sang tuồng.
Rồi cả tiểu đoàn cùng đứng cả dậy, từng tràng pháo tay vang lên không ngớt. Chúng tôi không có món quà gì, chỉ có một mũ cối gạo tặng các đồng chí, mong các đồng chí nhận, ăn cho có sức để phục vụ nhân dân, phục vụ bộ đội”.
Riêng Phạm Ngọc Sơn cũng nôn thốc, nôn tháo, điều trị mấy ngày mới qua nguy khốn. Đẹp nhất là tình cảm giữa người nghệ sĩ và khán giả
Hát hay, múa đẹp, nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn làm người xem nhớ mãi về những vai diễn để đời trong nhiều vở tuồng cổ và đương đại … Ông cũng là tác giả kịch bản của nhiều vở sàn diễn hoặc chuyển thể Sân khấu được nhiều đoàn nghệ thuật tên tuổi trong cả nước trình diễn như “Quyền uy và tội ác”, “Dời đô”, “tình yêu và khát vọng”. Bạn bè ông lâu ngày gặp lại rất sửng sốt vì ông chưa được phong NSƯT.
Anh em chiến sĩ lặng đi xem văn công trình diễn. Cháy mãi ngọn lửa tuồng Sau 1975, vợ chồng nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn và Phương Cơ về công tác tại tỉnh Phú Khánh và Phú Yên. Riêng ông, mấy lần làm hồ sơ, nhưng chỉ vì vài lý do rất nhiêu khê mà đành lỡ dịp. Bữa nọ, một diễn viên trong đoàn đem về một bọc nấm.
Nghe tiếng vỗ tay tán thưởng của khán giả, thấy ánh mắt ông ngời lên, tôi biết ông rất hạnh phúc. Có khiếu về nghệ thuật từ nhỏ, được những giáo sư, nghệ sĩ nổi tiếng cũng mới từ Liên khu 5 ra như Giáo sư Hoàng Châu Ký, NSND Nguyễn Nho Túy… truyền dạy, Phạm Ngọc Sơn chóng vánh kết nạp các tri thức về bộ môn nghệ thuật độc đáo này của dân tộc và được sắm vai nhiều trích đoạn tuồng và vở tuồng lừng danh.
Ra Tết vừa rồi, tại các địa phương ở Phú Yên, Nhà hát Tuồng Đào Tấn (Bình Định) có đợt lưu diễn vở “ái tình và khát vọng” của Phạm Ngọc Sơn viết về Phù nghĩa hầu Lương Văn Chánh, người có công tổ chức phá hoang, lập nên vùng đất Phú Yên.
Đồng chí Tiểu trưởng đoàn tần ngần nắm tay từng diễn viên, xúc động nói: “Các đồng chí diễn hay quá! Ở giữa trận mạc không ngờ lại được xem văn công biểu diễn hay đến vậy.
Trong ánh lửa bập bùng do lính nhóm lên, anh em biểu diễn say sưa hơn 2 tiếng đồng hồ, mặc dù chiều hôm ấy, mỗi diễn viên chỉ có vài khúc sắn lót dạ. 5 lần dự trình diễn phục vụ Bác Năm 1959, 17 tuổi, rời làng Vích, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, Phạm Ngọc Sơn ra Hà Nội, học khóa đầu tiên của Khoa Tuồng, Trường Ca kịch Dân tộc Trung ương (nay là Trường Đại học Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội), với sự gửi gắm của cả một họ có truyền thống về nghệ thuật và của một làng quê lừng danh với chiếu chèo hay vào bậc nhất xứ Nghệ.
Có lần, Đoàn đang hành binh trên đường Trường Sơn thì gặp một tiểu đoàn cũng vừa từ miền Bắc vào. Xúc cảm đó đã theo suốt ông trong những ngày công tác ở Đoàn Tuồng Liên khu 5, hay khi vào trận mạc Khu 5 và vẫn nguyên vẹn khi nô nức kể với tôi kỷ niệm về những lần được trình diễn phục vụ Bác.
Nhiều người trong đoàn đã mãi mãi nằm lại, trong đó có những cái chết khôn cùng tức tưởi, trong đó có Cao Đình Cựu, người bạn thân thiên tài, học cùng lớp, cùng quê, cùng vào mặt trận một đợt.
Công tác ở nhiều đơn vị khác nhau, nhưng tình yêu đối với tuồng trong ông chưa bao giờ vơi. Không có đũa chỉ huy nhưng Người đã dùng động tác chỉ huy như một nhạc trưởng thực sự.
”. Nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn cho biết, vở tuồng là tấm lòng của ông đối với vùng đất Phú Yên tình sâu nghĩa nặng mà ông đã gắn bó hơn nửa cuộc đời. Vậy là anh em dừng lại, trình diễn ngay. Tưởng nấm mối, anh em liền nấu ăn, khen ngon. Một trong những kỷ niệm không bao giờ quên của nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn trong những năm là sinh viên và công tác ở Đoàn Tuồng Liên khu 5 là được 5 lần tham gia biểu diễn phục vụ Bác Hồ cùng lãnh đạo Trung ương và khách quốc tế.
7 năm làm công tác nghệ thuật tại chiến trường, dù đói cơm lạt muối, không ít lần cái chết kế cận, nhưng được biểu diễn phục vụ lính, phục vụ quần chúng, nghệ sĩ Phạm Ngọc Sơn cho rằng, đó là những tháng ngày đẹp nhất trong thế cục nghệ sĩ của mình. Chính bởi thế không ít lần, ban ngày sốt lên đến trên 40 độ hay rét run cầm cập, giữa mùa hè mà quấn mấy lần chăn, thế mà ban đêm, như một sự thôi thúc, anh em vùng dậy, hóa trang, lên trình diễn ngon lành phục vụ bộ đội, dân công và nhân dân.
Tiết mục “ruột” của lớp tuồng cũng như Đoàn Tuồng Liên khu 5 biểu diễn phục vụ Bác là trích đoạn “Trưng Trắc, Trưng Nhị đề cờ” trong vở tuồng “Trưng Nữ Vương” của soạn giả Tống Phước Phổ. Một lần trong số đó, ông nhớ là vào mùa Thu năm 1967, Đoàn Tuồng Liên khu 5 lại vinh hạnh được trình diễn phục vụ Bác và đoàn đại biểu các nước Mỹ La tinh sang thăm Việt Nam.
